Szkoła Języka i Kultury Polskiej Uniwersytet Śląski

Wybrane zagadnienia przekładu

(oprac. Anna Majkiewicz)

ĆWICZENIA:

mity przekładoznawstwa (rewizja obiegowych stwierdzeń) – mit dotyczące nieprzekładalności, mit tłumaczenia dosłownego, ,mit tłumaczenia funkcjonalnego; przekład jako akt komunikacyjny i jako interakcja zamierzona (intencjonalna), horyzont poznawczy odbiorcy przy tworzenie nowego tekstu; przekład jako zjawisko interkulturowe, komunikacja interkulturowa; przekład wyobcowany a oswojony (koncepcja Schleiermachera); wpływ kultury społecznej, socjalne i indywidualnej na decyzje tłumacza; tekst jako komunikat, kryteria tekstowości kierujące decyzjami tłumacza tworzącego nowy tekst – przykłady tekstów nie spełniających kryteriów tekstowości; wykorzystanie teorii tekstu w glottodydaktyce; punkty styczne przekładoznawstwa z glottodydaktyką;
podział tekstów ze względu na specyfikę ich przekładu (ustne: pisemne, pisemne: techniczne i artystyczne; specyfika tłumaczenia tekstów artystycznych (na przykładach); omówienie zjawiska przekładalności trzech kodów na konkretnych przykładach (kod leksykalno-semantyczny, kulturowy, estetyczny); literatura dla dzieci – specyfika, funkcja, trudności przekładu takiej literatury (na przykładach); poziom odbioru (podwójny odbiorca, starzenie się przekładów, wpływ czynników pozaliterackich, ilustracje, popularność przekładów wolnych, konfrontacja różnych konwencji stylistycznych: autora, kultury, tłumacza); poziom leksykalno-składniowy (typy błędów, gry słów i metody ich przekładu, zjawisko naturalizacji tekstu, elementy kulturowe i strategia ich przekładu; poziom stylistyczny: heroikomiczny, poetycko-sentymentalny, pseudointelektualny, dziecięcy, magiczny; partie wierszowane (3 strategie przekładu: orientacja na język przekładu, na język oryginału, pośrednia); znaczenie tekstów artystycznych w glottodydaktyce;
przekład tekstów śpiewanych: piosenki (specyfika tekstu i jego przekładu); przekład na użytek kina – przekład dubbingowy (definicja, zgodność pod względem formy słownej, sposobu interpretacji i ruchu warg aktorów; synchronizacja, adaptacja swobodna, rola dublera, kryteria oceny przekładu, napisy (specyfika, wady i zalety tego typu przekładu, zadanie tłumacza, metody tłumaczenia i rodzaje przekładu; ścieżka dialogowa czytana przez lektora (polska tradycja i jej uwarunkowania); podział tekstów nieartystycznych i specyfika ich przekładu (teksty użytkowe, techniczne: ogólne i specjalistycznych etc.), kompetencje tłumacza tekstów specjalistycznych; tłumaczenie ustne: symultaniczne i konsekutywne (cechy, różnice, specyfika pracy, wymagania stawiane tłumaczom ustnym); możliwości wykorzystania wiedzy z zakresu przekładu omawianych tekstów w nauczaniu języków obcych;
typ i odmiana tekstu oraz jego funkcje – warunki spełnienia wymogów poprawnego przekładu (na wybranych przykładach); analiza translatologiczna tekstu przed procesem przekładu; określenie strategii translatorskiej; przykłady rozwiązań translatorskich na wybranych tekstach (strategia tłumacza, ocena przekładu, stopień uwzględnienia i zachowania czynników zewnątrz- i wewnątrztekstowych) – praca w grupach i prezentacja wyników na forum; problemy przekładu i ich pokrewieństwo z sytuacjami w procesie glottodydaktycznym (niesymetryczność języków, brak ekwiwalentów itp.); wyszukiwanie tekstów oryginalnych z już istniejącymi przekładami i ich ocena pod względem zachowania funkcji, przynależności gatunkowej i poprawności;
specyfika tłumaczenia tytułów (tytuł jako odrębny tekst), uwarunkowania kulturowe – przykłady; prezentacja tekstów przez studentów (dyskusja); wykorzystanie wiedzy z przekładoznawstwa w uczeniu języka obcego.

Podstawowa literatura:

Adamczyk-Garbowska M., Polskie tłumaczenia angielskiej literatury dziecięcej. Problemy krytyki przekładu, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988.
Barańczak S., Ocalone w tłumaczeniu, Poznań 1994.
Krysztofiak M., Przekład literacki a translatologia, Poznań 1999.
Lipiński K., Vademecum tłumacza, Kraków 2000.
Majkiewicz A., Wybrane zagadnienia przekładu i ich użyteczność w glottodydaktyce, w: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik, J. Tambor, Katowice 2007.
Pieńkos J., Podstawy przekładoznawstwa. Od teorii do praktyki, Zakamycze 2003.
Pisarska A., Tomaszkiewicz T., Współczesne tendencje przekładoznawcze, Poznań 1996.
Tabakowska E., O przekładzie na przykładzie, Kraków 1999.
Voellnagel A., Jak nie tłumaczyć tekstów technicznych, Warszawa 1985.
Seria Studia o przekładzie, red. P. Fast. Katowice (tomy tematyczne) oraz seria Między oryginałem a przekładem, red. M. Filipowicz-Rudek, U. Kropiwiec. Kraków (tomy tematyczne).