Mniejszości narodowe i etniczne w Kazachstanie
Kazachstan to kraj unikatowy – w skali światowej to etniczno-narodowy fenomen. Jego teren zamieszkują przedstawiciele ponad 130 nacji i narodowości. W paszporcie każdego obywatela Republiki Kazachstanu znajdują się dwie rubryki: obywatelstwo i narodowość. W pierwszej rubryce u każdego widnieje wpisane obywatelstwo kazachskie, natomiast w drugiej – jego narodowość.
Liczba ludności Kazachstanu wedle danych z 1 stycznia 2014 roku wynosi 17 165 239 osób. Kazachstan jest także państwem wielonarodowościowym: 52% to ludność miejscowa – Kazachowie, pozostałe 48% zawiera w sobie pozostałe narodowości (jest ich około 120). Z tego też względu w państwie tym dwa języki uznawane są za urzędowe: język kazachski, który wchodzi w skład grupy języków turkijskich oraz język rosyjski. Powodem zarówno dużej liczby narodowości, jak i wielojęzyczności w Kazachstanie jest fakt, iż był to kraj, do którego władza komunistyczna masowo zsyłała ludzi do obozów pracy (łagrów), było to także miejsce masowych deportacji ludzi, z których większość już nigdy nie wróciła do swoich ojczyzn. Na tym terenie żyje w rozproszeniu około pięciu tysięcy katolików różnej narodowości. I tak np. Karaganda (nazwa miasta pochodzi od złóż węgla kamiennego, którego w okolicach miasta jest bardzo dużo) jest największym skupiskiem ludności narodowości polskiej.
Najliczniejszą narodowością w Kazachstanie są oczywiście Kazachowie (63,1% ludności – to dane za rok 2009), następni pod względem liczebności są Rosjanie (23,7%). Oprócz Kazachów i Rosjan, mieszkają tam również: Uzbecy (2,8%), Ukraińcy (2,1%), Ujgurzy (1,4%), Tatarzy (1,3%), Niemcy (1,1%) i 4,5% przedstawicieli innych grup etnicznych (wśród nich są: Koreańczycy, Turcy, Azerbejdżanie, Białorusini, Dunganie, Kurdowie, Tadżycy, Polacy, Czeczeńcy, Kirgizi, Baszkirzy, Inguszowie, Mołdawanie, Czuwasi, Ormianie, Grecy, Bułgarzy, Turkmeni i Żydzi).
Według danych z ogólnozwiązkowego spisu ludności z 1989 roku, na ludność południowej części Kazachstanu w największej liczbie składali się Kazachowie, a w siedmiu z dziewiętnastu województw (w północnym, północno-wschodnim i centralnym Kazachstanie) na grupę dominującą składała się tak zwana nietytułowana ludność. W pozostałych województwach liczba ludności dominującej pozostała kwestią sporną.
Narodowość |
Tereny zamieszkania |
1. Ukraińcy |
Północ, centralny Kazachstan (Kostanaj, Karaganda, Pawlodar, Astana) |
2. Białorusi |
Północ, centralny Kazachstan (Kostanaj, Karaganda, Astana) |
3. Uzbecy |
Południe (Szymkent, Ałmaty) |
4. Niemcy |
Północ, centralny Kazachstan, wschód (Karaganda, Kostanaj, Astana, Pawlodar, Kokszetau, Semei, Oskemen) |
5. Tatarzy |
Północ, centralny Kazachstan, południe (Kostanaj, Pawlodar, Ałmary, Taraz) |
6. Ujgurzy |
Południe (Ałmaty) |
7. Dunganie |
Południe (Taraz) |
8. Turcy |
Południe (Almaty, Taraz, Szymkent) |
9. Koreańczycy |
Południe, centralny Kazachstan (Ałmaty, Taraz, Karaganda) |
10. Kurdowie |
Południe (Ałmaty, Taraz) |
11. Tadżycy |
Południe |
W orędziu do narodu z 18 lutego 2005 roku prezydent Nursułtan Nazarbajew podkreślił, że Kazachstan zagwarantował sobie i swoim obywatelom wolność religii i polityki oraz związaną z tym harmonię i równość religijną. Ponadto, kongres kapitału gospodarki świata i tradycyjnych religii stał się przekonującym dowodem na rosnącą rolę potencjału pokoju w Kazachstanie, bowiem kraj ten opiera się na zasadach demokracji zachodniej, oczywiście, biorąc pod uwagę doświadczenia płynące od strony wiodących państw wschodnioazjatyckich oraz złożoność specyfiki kazachskiego społeczeństwa – tak bardzo wielonarodowego i wieloreligijnego.
Tworzenie jednolitej społeczności cywilnej w kraju jest jednym z najpilniejszych zadań określonych przez obecnego prezydenta. Dlatego konieczne jest, aby podkreślić ogromną rolę prezydenta w realizacji takiej polityki, która doprowadziła do tego, że większość ludności nieposiadających obywatelstwa Kazachstanu uważa Kazachstan za swoją ojczyznę.
Religie i wyznania w Kazachstanie
Islam: 70,4%
Prawosławie: 21,4%
Katolicyzm: 2,4%
Protestantyzm: 2,0% (głównie: Ewangeliczny Kościół Baptystyczny, Kościół Luterański, Zielonoświątkowcy, Kościół Prezbiteriański, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego)
Tradycyjne religie etniczne: 0,3%
Buddyzm: 0,2%
Świadkowie Jehowy: 0,11%.
Religijną przynależność mieszkańców Kazachstanu przestawia poniższa tabela (2009 r.):
Grupa etniczna |
Islam |
Cheściaństwo |
Judaizm |
Buddyzm |
Inne |
Ateiści |
Zrezygnowali z odpowiedzi |
Suma |
Kazachowie |
9928705 |
39172 |
1929 |
749 |
1612 |
98511 |
26085 |
10096763 |
Rosjanie |
54277 |
3476748 |
1452 |
730 |
1011 |
230935 |
28611 |
3793764 |
Uzbecy |
452668 |
1794 |
34 |
28 |
78 |
1673 |
722 |
456997 |
Ukraińcy |
3134 |
302199 |
108 |
49 |
74 |
24329 |
3138 |
333031 |
Ujgurzy |
221007 |
1142 |
34 |
33 |
63 |
1377 |
1057 |
224713 |
Tatarzy |
162496 |
20913 |
47 |
58 |
123 |
16569 |
4023 |
204229 |
Niemcy |
2827 |
145556 |
89 |
66 |
192 |
24905 |
4774 |
178409 |
Koreańczycy |
5256 |
49543 |
211 |
11446 |
138 |
28615 |
5176 |
100385 |
Turcy |
96172 |
290 |
7 |
6 |
20 |
321 |
199 |
97015 |
Azerbajdżanie |
80864 |
2139 |
16 |
16 |
24 |
1586 |
647 |
85292 |
Białorusini |
526 |
59936 |
25 |
9 |
20 |
5198 |
762 |
66476 |
Dunganie |
51388 |
191 |
4 |
15 |
19 |
179 |
148 |
51944 |
Kurdowie |
37667 |
203 |
11 |
6 |
9 |
285 |
144 |
38325 |
Tadżycy |
35473 |
331 |
2 |
6 |
30 |
307 |
128 |
36277 |
Polacy |
235 |
30675 |
14 |
4 |
45 |
2486 |
598 |
34057 |
Czeczeńcy |
29448 |
940 |
6 |
3 |
16 |
653 |
365 |
31431 |
Kirgizi | 22500 | 206 | 6 | 6 | 4 | 352 | 200 | 23274 |
Inne narodowości |
54533 |
82254 |
1286 |
1433 |
210 |
13266 |
4233 |
157215 |
Suma |
11239176 |
4214232 |
5281 |
14663 |
3688 |
451547 |
81010 |
16009597 |
Opracowały: Aidana Kalizhanova i Aray Almaniyazova, studentki międzynarodowych studiów polskich II st. (Uniwersytet Śląski)