Wybrane zagadnienia kultury polskiej
Wybrane zagadnienia kultury polskiej
(oprac. Aleksandra Achtelik, Tadeusz Miczka, Ewa Wąchocka)
KULTURA POLSKA – ZAGADNIENIA OGÓLNE – WYKŁADY:
- rola nauczania kultury polskiej w nauczaniu języka polskiego jako obcego; propozycje zagadnień tematycznych na seminaria dla grup humanistycznych oraz sposoby wprowadzania elementów z wiedzy o kulturze na zajęciach lektoratowych w zależności od zaawansowania znajomości języka polskiego;
- przegląd definicji i sposobów rozumienia pojęcia kultura oraz wpływ wyboru jednej z nich na kształtowanie programu nauczania proponowanego cudzoziemcom (przykłady); metody wprowadzania zagadnień kulturowych (intersemiotyka, drama, wykład, konwersatorium, techniki audiowizualne itp.);
- książki do nauczania kultury polskiej – prezentacja;
- specyfika polskiej kultury szlacheckiej – od złotej wolności po sarmatyzm (ze szczególnym uwzględnieniem modeli życia w polskim renesansie);
- sarmatyzm – ideologia i praktyka oraz sarmatyzm jako tradycja w kulturze polskiej;
- wokół polskich mitów narodowych (m.in. antemurale christianitatis, Polska spichlerzem narodów, polska gościnność etc.);
- etykieta w kulturze polskiej – dzieje obyczajów (m.in. na podstawie opisu obyczajów i Pana Tadeusza);
- romantyczna spuścizna kulturowa – mitologie romantyczna (ludowość, egotyzm, mit tyrtejski, mit prometejski, mesjanizm);
- główne ośrodki muzealne – o kulturze artystycznej (Puławy, Wawel, Pszczyna itd.);
- stereotypy narodowościowe;
- zmiana oficjalnych kodów II Rzeczypospolitej; tradycja i nowoczesność; wzory;
- kultura doby PRL-u – wzory kulturowe czy akcydensy.
Podstawowa literatura:
Achtelik A., Intersemiotyczność a nauczanie kultury polskiej, w: Mój warsztat metodyczny na początku XXI wieku. Materiały XI międzynarodowej konferencji naukowo-dydaktycznej, Wrocław 2002, s. 7-12.
Achtelik A., Z wybranych zagadnień kultury polskiej – uwagi na marginesie, w: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik, J. Tambor, Katowice 2007.
Dobesz U., Spacery po Wrocławiu. Materiały do popularyzacji wiedzy o kulturze polskiej dla cudzoziemców, w: Inne optyki. Nowe programy, nowe metody, nowe technologie w nauczaniu kultury polskiej i języka polskiego jako obcego, red. R. Cudak, J. Tambor, Katowice 2001, s. 400-405.
Garncarek P., Problem aktualizacji wiedzy o kulturze w nauczaniu języka polskiego jako obcego, w: Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie polonistyczne cudzoziemców, nr 10, Łódź 1998, 209-215.
Górecki M., Kozieja-Ruta D., Paprotna A., Elementy kultury języka w nauczaniu języka polskiego jako obcego na poziomie średnio zaawansowanym, w: Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie polonistyczne cudzoziemców, nr 10, Łódź 1998, 61-71.
Jelonkiewicz M., Kanon kulturowy i kompetencja socjokulturowa w opisie kompetencji językowej potrzeby certyfikacji znajomości języka polskiego jako obcego, w: Inne optyki…, s. 504- 507.
Kultura polska. Silva rerum, red. R. Cudak, J. Tambor, Katowice 2002.
Kultura w nauczaniu języka polskiego jako obcego. Stan obecny – programy nauczania – pomoce dydaktyczne, red. W.T. Miodunka, Kraków 2004.
KULTURA POLSKA – TEATR – WYKŁADY:
- demistyfikacja narodowych mitów i stereotypów społecznych w dramaturgii Sławomira Mrożka; groteska; parodia wzorców romantycznych;
- eksperymenty dramaturgiczne Tadeusza Różewicza (dramat otwarty, teatr realistyczno-poetycki, teatr wewnętrzny) w kontekście teatru absurdu oraz innych kierunków awangardowej dramaturgii europejskiej;
- teatr ubogi Jerzego Grotowskiego – metoda gry aktorskiej (aktor ogołocony) i rozwiązania przestrzenno-scenograficzne; wpływ Grotowskiego na współczesny teatr w Polsce i na świecie;
- poszukiwania teatralne Tadeusza Kantora na tle tendencji we współczesnym teatrze plastycznym; happening i Teatr Śmierci;
- antropologia teatru – zespół Gardzienice i jego etnooratoria a inne grupy (polskie i europejskie) zaliczane do nurtu „trzeciego teatru”.
Podstawowa literatura:
Balme Ch., Wprowadzenie do nauki o teatrze, przeł. M. Dudzik, M. Leyko, Warszawa 2002.
Historia teatru, red. J.R. Brown, przeł. H. Baltyn-Karpińska, Warszawa 1999 (fragmenty).
Problemy teorii dramatu i teatru, t.1-2., red. J. Degler, Wrocław 2003,
Styan. J.L., Współczesny dramat w teorii scenicznej i praktyce, przeł. M. Sugiera, Wrocław 1995.
Teatr – widowisko, red. M. Fik, Warszawa 2000.
Wąchocka E., Utopia tragedii końca dwudziestego wieku, w: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik, J. Tambor, Katowice 2007.
KULTURA POLSKA – FILM – WYKŁADY:
- film na tle dziedzin kultury narodowej; jego związki historyczne, tematyczne, formalne i ideowe ze sztukami tradycyjnymi;
- miejsce filmu w komunikacji społecznej: jego ranga kulturowa oraz udział w kształtowaniu tożsamości i świadomości narodowej;
- nacechowanie gatunkowe kina fabularnego; kompleksy narodowe w polskich filmach; presja polityczna wywierana w latach 1945-1989 na kino fabularne;
- rozwój kina fabularnego – ujęcie diachroniczne uwzględniające wcześniejsze ustalenia: walka o nowy model X muzy (1945-1949), socrealizm w kinie, „polska szkoła filmowa”, gatunki „narodowe” (w tym widowiskowe adaptacje największych arcydzieł literatury narodowej), poetyki autorskie, kino rozrywkowe, „kino moralnego niepokoju”, kino stanu wojennego, kino czasu przełomu;
- kino fabularne pod presją wolnego rynku (1990-2004): kryzys autorstwa, narodziny i rozwój „kina bandyckiego”, nowe poetyki gatunkowe (hybrydyzacja gatunkowa), tzw. ”kino prowincjonalne”, udział kina w sporach o tożsamość kulturową i narodową;
- polskie kino między globalizacją a lokalizmem.
Podstawowa literatura:
Dzieje kina polskiego, w: Kino ma 100 lat, red. J. Rek, E. Ostrowska, Łódź 1998, s. 185-263.
Gwóźdź A., Kutz czytany na nowo Kutzem, w: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik, J. Tambor, Katowice 2007.
Haltof M., Kino polskie, Gdańsk 2002.
Hendrykowska M., Kronika kinematografii polskiej 1895-1997, Poznań 1999.
Kino po polsku (numer monograficzny), „Postscriptum” 2003, nr 1-2 (45-46).
Miczka T., „Kino moralnego niepokoju”. Źródła i granice realizmu w polskim filmie fabularnym w latach 1976-1981, w: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, red. A. Achtelik, J. Tambor, Katowice 2007.
Polska kultura filmowa do 1939 roku, red. J. Lemann-Zajiček, Łódź 2003.