Gramatyczne porządki i historyczne wyjątki. Polska gramatyka – reguły, tabele, zasady.
Maciołek Marcin, Tambor Jolanta
Gnome – Wydawnictwa Naukowe i Artystyczne
Katowice 2020
Polska gramatyka ma bardzo wyraźne i przejrzyste reguły. Dlaczego często – nie tylko cudzoziemcom – wydaje się trudna? Bo wiele jest w niej odstępstw i wyjątków. Owe wyjątki mają nierzadko historyczne korzenie, bywają pozostałościami po wcześniej obowiązujących zasadach, są śladami procesów, które zachodziły w polszczyźnie przez wieki. Nasze doświadczenie w nauczaniu gramatyki języka polskiego nie tylko cudzoziemców, bo także studentów filologii polskiej, komunikacji promocyjnej i kryzysowej, międzynarodowych studiów polskich czy słuchaczy Podyplomowych Studiów Kwalifikacyjnych Nauczania Kultury Polskiej i Języka Polskiego jako Obceg dowodzi, że ukazanie istoty procesu, który doprowadził do aktualnego stanu polszczyzny, prawie zawsze ułatwia zrozumienie i akceptację danego zjawiska. Jeszcze do niedawna unikano w nauczaniu gramatyki synchronicznej (opisowej) odniesień historycznojęzykowych, osobiście uważamy, że takie odwołania przynoszą niezaprzeczalne korzyści. Przyszłych filologów uczą wiązania różnych obszarów lingwistyki (w tym przypadku językowej diachronii i synchronii), Słowianom pozwalają odnaleźć paralele we własnym języku, co chroni choćby przed nieświadomymi interferencjami, wreszcie studentom z językami pierwszymi należącymi do innych niż polszczyzna rodzin językowych (nieraz bardzo odległych nie tylko od słowiańskiej, ale także od indoeuropejskiej) umożliwiają nierzadko zaakceptowanie pewnych zjawisk i reguł typowych dla języka polskiego – nawet wtedy, kiedy początkowo mają kłopoty z ich zastosowaniem w praktyce.
Prezentujemy zatem zasady rządzące polską gramatyką – przede wszystkim fleksją, czyli odmianą wyrazów. Postanowiliśmy kolejne części niniejszej pracy poprzedzić uwagami ogólnymi na temat poszczególnych części mowy wzbogaconych objaśnieniami historycznojęzykowymi. Rzecz jasna, jeśli ktoś szuka wyłącznie informacji: „jak jest czy jak powinno być” w danej sytuacji, może zajrzeć tylko do odpowiedniej tabelki i z dodatkowych uwag nie musi korzystać. Zachęcamy jednak do całościowej lektury tej książki, bo może przynieść sporo satysfakcji i przyczynić się do efektywniejszego opanowania zasad poprawnego mówienia po polsku.
Spis treści:
Deklinacja
Rzeczownik
Deklinacja liczby pojedynczej
Deklinacja liczby mnogiej
Liczebnik
Deklinacja liczebników pojedynczych i zbiorowych
Godziny oraz daty
Koniugacja
Czasownik
Koniugacja czasowników
Czas przeszły i przyszły
Tryb rozkazujący i przypuszczający czasownika
Imiesłowy przymiotnikowe czynne i bierne
Imiesłowy przysłówkowe współczesne i uprzednie
Strona bierna
Czasownik być