Pokaż język. Słowem o słowie

Violetta Frankowska, Brigitte Schniggenfittig, Jörg Wagner, Miłosz Woźniak

Redaktorka merytoryczna i językowa wersji polskiej: Jolanta Tambor

Ilustracje: Dieter Gilfert

 

 

Dr Frankowska i dr Woźniak odczarowują gramatykę (uniwersyteckie.pl)

Tematem 30 krótkich rozdziałów tej książki są wybrane fenomeny słownictwa, prezentowane metaforycznie jako skarby do odkrycia. W sposób prosty, ale również zabawny, z wieloma inspiracjami do własnych odkryć, wyjaśniane są kwestie semantyki, etymologii, gramatyki oraz migracji słów. Autorzy wychodzą od obserwacji dotyczących sposobu porozumiewania się zarówno zwierząt, jak i ludzi, by następnie zainteresować wyjątkowością ludzkich dźwięków. Jak to możliwe, że w języku polskim „tylko” z około 40 głosek może powstać milion wyrazów? Czym w ogóle jest słowo? Jak to się dzieje, że słowa coś oznaczają? W jaki sposób ich znaczenie się zmienia? Czy wszystko się jakoś nazywa? Dlaczego niektóre wyrazy zanikają i jak powstają nowe? Dlaczego niektóre słowa mają więcej znaczeń, a my nie gubimy się w ich gąszczu? Oprócz kwestii polisemii książka porusza również sprawę synonimów, homonimów oraz eponimów. Omawiane są także tematy tabu i ich zastępniki, a więc eufemizmy. Metafory, nazwy miejscowości i nazwiska to kolejne tematy. Rozdziały o anagramach i palindromach zachęcają do zabawy językiem. Wspomniano o zagadnieniach dotyczących gramatyki, wskazując na przykład na znaczną rolę afiksów czy wyrazów funkcyjnych. To książka popularnonaukowa do czytania i przeglądania w domu. Może ona również być uzupełnieniem zajęć o języku i materiałem pomocniczym dla nauczycieli i lektorów. W tym celu zamieszczono indeks niezbędnych pojęć lingwistycznych. Przytoczone przykłady słownictwa po części pochodzą z literatury polskiej, dziecięcej i młodzieżowej. Autorzy chcą w ten sposób zachęcić do jej czytania.

Spis treści:
  • Wyprawa po skarby języka
  • Ptaszki ćwierkają, ludzie słowa mają
  • Głoska z głoską sobie hasa, z tego słów powstaje masa
  • O wietrze szumiącym i wężu syczącym
  • Język polski chrabąszczy, tyle w nim chrzęści chrząszczy
  • Jeśli słówek nie znamy, to w słowniku szukamy
  • Lustereczko, lustereczko, powiedz przecie, który wyraz jest najpiękniejszy w świecie?
  • Czyja głowa wymyśla słowa?
  • Słowa używane jak ścieżki wydeptane
  • Łóżko wisi nad obrazem? Co się stało z nim tym razem?
  • Kobyła czy rumak tu leży? Od czego do zależy?
  • A kto wie, jak to się zwie?
  • Czas zmienia słów znaczenia
  • Latoś we łżykwiecie – cóż to, wiecie?
  • Bez nóg chodzi. O co chodzi?
  • Piękny ten buk nad rzeką Bug
  • Gdy boli główka lub łupie makówka
  • Dobrze wiedzieć, kiedy co powiedzieć
  • To samo, lecz inaczej, bo delikatniej raczej
  • Psiakość! Mam już dość!
  • Zaraz zaleje mnie krew! Cóż to jest za chlew?
  • Czemu Rubik ma kostkę? No to mamy zagwozdkę!
  • Co skrywają nazwiska? Prawdziwe znaleziska!
  • Swornegacie? Czy je znacie?
  • Czytaj tak albo wspak!
  • Biletów nie kupują, a i tak podróżują
  • Czy wszystko, co malutkie, jest zawsze słodziutkie?
  • O większego trudno zucha, jak był Stefek Burczymucha
  • Czary mary – akcja derywacja!
  • Części mowy znać by trzeba, w każdym zdaniu ich potrzeba