Jak Polak w Brazylii kolej budował…
24-03-2024
14.03.2024 r. na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach odbył się wernisaż z okazji otwarcia wystawy dokumentującej przebieg powstania najdłuższej linii kolejowej w Brazylii, budowanej w latach 1909-1914. Było to wyjątkowe spotkanie dla studentów i pracowników Uniwersytetu Śląskiego. Wernisaż otworzyła prof. Jolanta Tambor, dyrektorka Szkoły Języka i Kultury Polskiej UŚ. Zgromadzonych licznie gości powitali Dziekan Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego, prof. Adam Dziadek oraz b. Konsul Generalny RP w Kurytybie w Brazylii (trzykrotnie) i b. Ambasador RP w Panamie, Marek Makowski, który przypomniał wielu znakomitych Polaków, którzy w Brazylii współtworzyli nowe oblicze tego kraju. W uroczystości wzięli udział prodziekani WH: prof. Lucyna Sadzikowska i prof. Leszek Drong, wykładowcy katowickiej i sosnowieckiej części Wydziału Humanistycznego, Szkoły Języka i Kultury Polskiej, dr Artur Madaliński, dyrektor Biblioteki Śląskiej. Specjalne miejsce podczas otwarcia zajmował Jerzy Łuka, wnuk Teofila Witolda Wierzbowskiego, budowniczego najdłuższej kolei w Brazylii, który niezwykle ciekawie opowiadał o życiu swojego dziadka i jego wielkim dziele.
Teofil Wierzbowski, polski emigrant był dyplomowanym mechanikiem i pasjonatem techniki, który został oddelegowany przez władze stanu Parana (Brazylia) do budowy linii kolejowej. Jego specjalnością było projektowanie mostów, fasad i tuneli. Ważna jest fotograficzna dokumentacja budowy pierwszej kolei w Brazylii, stanowiąca szczególną kronikę tego przedsięwzięcia. Budowa prowadzona była w dżungli, na dziewiczych terenach, wśród bujnej, egzotycznej roślinności, dzikich zwierząt i chmar nieznanych Europejczykom owadów. Praca była wyczerpująca, ale bardzo dobrze zorganizowana. Budowa trwała 3 lata i 6 miesięcy. Długość linii kolejowej wyniosła 314 km. Roboty przerwano 15 lipca 1914 roku z powodu wybuchu pierwszej wojny światowej. Do dziś jest to najdłuższa linia kolejowa w Brazylii. W 1923 roku po 17 latach pobytu w Brazylii wrócił do Polski, zmarł w Chorzowie w 1956 roku. Warto wiedzieć, że Teofil Witold Wierzbowski otrzymał odznaczenia za pomoc w odzyskaniu niepodległości Polski (Krzyż Legionowy i Medal Niepodległości). Narysował też pierwszą oficjalną mapę stanu Parana i zdobył za nią główną nagrodę na wystawie w Rio de Janeiro.
Opiekunami wystawy są chorzowskie I Uniwersyteckie Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Słowaka, które Wydziałowi Humanistycznemu UŚ ją wypożyczyło. Wystawa będzie dostępna w katowickim kampusie Wydziału od 14 marca do 5 kwietnia 2024, po czym zostanie przeniesiona do kampusu sosnowieckiego, gdzie mieszczą się wszystkie kierunki neofilologiczne, w tym portugalistyka. Zwieńczeniem jej będzie coroczne wydarzenie organizowane przez romanistów UŚ zatytułowane „Luzofonia” w końcu kwietnia.
Wystawa zorganizowana przede wszystkim przez studentów i wykładowców międzynarodowych studiów polskich, przez Studenckie Koło Naukowe „Wieża Babel” i Szkołę Języka i Kultury Polskiej od momentu wystawienia plansz w reprezentacyjnym holu Wydziału Humanistycznego UŚ cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem studentów, wykładowców i gości odwiedzających Wydział. Przyciąga niezwykłymi fotografiami utrzymanymi w kolorze sepii, spisanymi na planszach wydarzeniami, wagą sfotografowanych dokumentów. To niezwykły zapis historii niezwykłego człowieka, który łączy Polskę i Brazylię.
To ważne, że wystawa mieści się w budynkach UŚ. W brazylijskiej Kurytybie funkcjonuje pierwsza i jak dotąd jedyna polonistyka w Ameryce Południowej, z którą Uniwersytet Śląski, a szczególnie Szkołę Języka i Kultury Polskiej i Wydział Humanistyczny łączą szczególne więzy. To wykładowcy z UŚ od lat prowadzą językowe i literackie wykłady na Uniwersytecie Federalnym Parany w Kurytybie, zajęcia metodyczne na warsztatach dla brazylijskich nauczycieli języka polskiego (zainicjowanych przez Konsula M. Makowskiego), a wykładowcy z UFPR wykładają na różnych typach studiów w UŚ, realizowane są wspólne projekty, wydawane wspólne publikacje, jak choćby tomik polskich tłumaczeń wierszy brazylijskiego poety polskiego pochodzenia Paula Leminskiego „Powróciło moje polskie serce”. W Katowicach w UŚ wykształciło się kilkanaścioro młodych Brazylijczyków kurytybiańskich.
Teofil Witold Wierzbowski, wybitny budowniczy i dokumentator oraz Jerzy Łuka, jego wnuk, który niestrudzenie pielęgnuje wiedzę o życiu i dokonaniach swojego wspaniałego dziadka, stali się kolejnymi ogniwami w łańcuchu wiążącym Uniwersytet Śląski w Katowicach z Brazylią, w której mieszka druga co do liczebności Polonia na świecie.
Wernisaż wystawy znalazł swoje miejsce w 34. numerze Biuletynu TAK – wydawanym przez Casa da Cultura Polônia Brasil. Proszę czytać na str. 22-23: https://www.sjikp.us.edu.pl/wp-content/uploads/2024/03/af_boletim_TAK_numero34_mioloColorido_05.pdf
Jolanta Tambor
